6 Şubat depreminin yıldönümü yaklaşırken, depremi doğrudan veya dolaylı olarak yaşayan kişilerde ruhsal bozukluklarda artış görülüyor. Bu rahatsızlıklar uzun süre azalmasına rağmen tekrarladı. Deneyimli psikolog ve psikoterapist Azize Yakut OK bunun nedenlerini açıkladı.
“Psikolojik travmadan sonra en sık gördüğümüz bozukluklar depresyon ve travma sonrası stres bozukluğudur.”
Deprem gibi felaketler insanlarda ciddi psikolojik travmalara neden olur. Psikolojik travmanın ne olduğunu anlatan Azize Yakut Tamam, şöyle konuştu: “Manevi travma; ölüm, kayıp, taciz, kaza, hastalık, felaket gibi olayların kişi üzerinde yarattığı psikolojik etkileri ifade eder. Psikolojik travmadan sonra en sık gördüğümüz rahatsızlıklardan biridir. travma depresyon ve travma sonrası stres bozukluğudur.Peki bu bozuklukların belirtileri nelerdir?Korku, kaygı, çaresizlik, öfke, aşırı uyarılma, uyku bölünmesi, iştahsızlık, günlük rutini sürdürememe, olayın geriye dönüşleri yani olayı yeniden yaşamak ve güven kaybı en sık görülen belirtilerdir.Deprem özelinde konuşursak, bize gelen kişilerde alarm durumu yani aşırı heyecan hali, titreme hissi ve sık sık titreme gibi davranışsal tepkileri sıklıkla görürüz. Yakınlarının aranması ve kontrol edilmesi Travma derken birincil ve ikincil travma kavramlarını açıklamak gerekir Birincil travma, kişinin doğrudan maruz kaldığı olay veya durumdur; İkincil travma, kişinin dolaylı olarak yaşadığı veya tanık olduğu bir olay veya durumu ve buna karşı verdiği psikolojik tepkileri ifade eder. İkincil olarak travmaya maruz kalan kişiler, olaya tanık olan kişilerde olduğu gibi kaçınma, aşırı uyarılma ve yeniden yaşama belirtileri de yaşayabilir.
Peki neden depremi doğrudan yaşayıp kayıp yaşayan depremzedeler ve ikincil travmaya maruz kalan yani televizyonda bu duruma tanık olan veya yardıma giden kişilerde bu dönemde psikolojik rahatsızlıklarda artış yaşanıyor? Aslında bu durumun bir adı var, psikolojik travmaya verilen yıldönümü tepkisi. Düğün, doğum günü, buluşma gibi güzel anlar için sabırsızlıkla beklediğimiz yıldönümleri olduğu gibi, bizi derinden sarsan olayların da ne yazık ki yıldönümleri var. Yıldönümü tepkileri aslında travmatik olayın yıldönümünden bir veya birkaç hafta önce ve sonra gelişen psikolojik tepkilerdir. O tarih yaklaştıkça kişi o dönemlerde yaşadığı anları yeniden yaşamaya başlar. Bu sadece deprem durumunda değil, kayıp bir akrabanın ölüm yıldönümü yaklaştığında da geçerlidir. Onunla geçirdiğimiz son zamanın anıları canlanıyor. Onun son tepkileri, aranızdaki konuşmalar, son görüntüsü ve o anki acı dolu tepkileriniz yeniden canlanıyor. “Bu tepkiler aslında bir geri dönüş değil, iyileşme ve iyileşme sürecinin doğal ve gerekli bir parçası” dedi.
“Deneyimi yeniden yaşamak, psikolojik travmanın yıldönümünde gözlemlenen psikolojik belirtilerden biridir.”
Tamam, sözlerine şöyle devam etti: ”Yeniden yaşamak, ruhsal travmanın yıldönümünde gözlemlenen psikolojik işaretlerden biridir; Yaşadığımız olaya ya da kaybettiğimiz kişiye dair anılar, hayaller, duygular, düşünceler artar, o anları düşünmekten kendimizi alıkoyamayız. Kaybettiğimiz sevdiklerimizin yarım kalan hikayelerini, sevdiklerini, onların yokluğuna alışamamanın acısını yaşıyoruz. Uzun zamandır düşünmediğimiz şeyleri düşünürken buluyoruz kendimizi. Mesela etrafımızdaki insanların, çocuklarımızın deprem hakkında konuşmaya başladıklarını duyabiliriz. Anı sahneleri deneyimleyebiliriz. Ağrı, uyuşukluk, gerginlik hissi gibi fiziksel tepkiler verebiliriz. Umutsuzluk, kaygı, aşırı uyarılma, üzüntü, günlük rutinleri sürdürememe, uyku ve yeme düzeninde bozulmalar yaşayabiliriz. Az önce de söylediğim gibi bunlar geriye dönüşler değil, yıl dönümü yaklaşırken ruhumuzun iyileşme ve iyileşme sürecinin doğal ve gerekli bir parçası.
“Öncelikle bunun geçici bir süreç olduğunu bilmemiz gerekiyor.”
Durumla başa çıkabilmek için yapılması gerekenlere vurgu yapan Tamam, “Öncelikle bunun geçici bir süreç olduğunu bilmemiz gerekiyor. Sevdiğimiz, bize güvenen insanlarla iletişimimizi arttırmalıyız: bir arada olmanın her zaman bir anlamı vardır.” iyileştirici güçtür. Bundan yararlanmalıyız. Sosyal desteğe sahip olmak kişinin güvenlik duygusunu oluşturmak için çok önemlidir. Aklımıza gelen duygu ve düşüncelerimizi ifade etmeliyiz: Birisi tarafından anlaşıldığını hissetmek stres düzeyini azaltır. Başkalarının gittiğini bilmek Aynı süreçleri yaşayarak ve grubun bir parçası olarak hissetmek, kaçınma tepkilerini azaltır ve süreklilik hissini artırır.Günlük rutinlere saygı duymak; İş, okul ve evdeki rutini aksatmamak, kendinizi güvende hissetmenin temel öğelerinden biridir.Uyku, yemek yeme, Giriş ve çıkış zamanları. Ruhsal işleyiş rutini sever ve tercih eder, dolayısıyla böyle zamanlarda günlük işleyişini sürdürebilmek iyileşmenin en önemli adımlarından biridir. Gün ışığından yararlanmanın ve fiziksel olarak aktif olmanın ruh sağlığına olumlu etkileri vardır. “Depresif belirtileri azaltır” dedi.
”EMDR terapi tekniği travmatik deneyimler için kısa süreli ve son derece etkili bir yöntemdir.”
Tamam, sözlerini şöyle tamamladı: ”Bütün bunlar yeterli olmadığında bir uzmanın desteğine başvurmak gerekir. EMDR terapi tekniği travmatik deneyimler için kısa süreli ve oldukça etkili bir yöntemdir. EMDR, bu travmatik ve izole anıların işlenmesine olanak tanıyan fizyolojik temelli bir terapidir. Bilateral beyin uyarımı sayesinde beyin, zamanında yapamadığı hafızayı doğru bir şekilde depolayabilmektedir. Kilitli hafıza ile diğer hafıza ağları arasında bir ilişki kurmak, bilginin öğrenilmesine ve uyarlanabilir şekilde saklanmasına olanak tanır. İşleme sonucunda kişi travmatik anıdan rahatsız olmaz ve travmatik anıya yeni ve sağlıklı bir bakış açısıyla bakar. Terapi ile sadece travmatik reaksiyonlar ve semptomlar ortadan kalkmaz. Yeni bakış açısının kazandırdığı olumlu inançlar, olumlu düşünce ve duygular kişinin kendisine, ilişkilerine ve dünyaya bakış açısını olumlu yönde değiştirir ve kişisel gelişimine katkı sağlar.
Unutmayın, zorluklardan sonra büyüme ve iyileşme; İlk önce kabullenme ve ardından anlamlı bakış açılarının geliştirilmesiyle gerçekleşir. ”